Η διάσημη εισαγωγή από την κωμωδία του Σαίξπηρ, «Δωδέκατη Νύχτα», λέει: «Η μουσική αποτελεί την τροφή της αγάπης». Είναι αλήθεια. Παρ’ όλα αυτά, η μουσική δεν είναι μονάχα αυτό. Η μουσική τρέφει επίσης την ψυχή. Και η σωστή μελωδία είναι ικανή να πυροδοτήσει μία συγχορδία στον εγκέφαλό μας. Όσο ένας μελωδικός ήχος είναι αρκετός ώστε να μας συγκινήσει συναισθηματικά, άλλο τόσο έχει και τη δύναμη να ανατρέψει και να αλλάξει την ψυχολογία μας.

Ακόμη και να μας βοηθήσει να συγκεντρωθούμε στα καθημερινά μας καθήκοντα. Είτε κάποιος δουλεύει εξ’ αποστάσεως, απολαμβάνει μία παρτίδα μπλάκτζακ ή πιθανώς μία παρτίδα σκάκι, αν κάνει τζόκινγκ ή αν προτιμάει ένα μακρινό περίπατο, υπάρχει πάντα ένας ήχος που θα τον βοηθήσει να δώσει ώθηση στις επιδόσεις του. Αλήθεια, πόσες φορές έχετε βάλει να ακούγεται ένα συγκεκριμένο τραγούδι και ήταν σαν να φωτίστηκε όλος ο τόπος γύρω σας; Ξαφνικά νιώθετε ενέργεια, έχετε αυτοσυγκέντρωση και νομίζετε ότι μπορείτε να περάσετε μέσα από τοίχους για να ολοκληρώσετε ό,τι κάνετε εκείνη τη στιγμή;

Η επίδραση της μουσικής στο μυαλό μας είναι κάτι περισσότερο από απλή θεωρία. Οι έρευνες υποστηρίζουν την ευεργετική δράση που μπορεί να έχει ένας ήχος και τις διαφορετικές νοητικές καταστάσεις που μπορεί να πυροδοτήσει. Βέβαια, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι μερικές έρευνες είναι ελλιπείς. Για παράδειγμα, η κατάλληλη μουσική υπόκρουση μπορεί να βελτιώσει την προσήλωση σε μερικά σενάρια, αλλά όχι σε όλα. Γι’ αυτό είναι αδύνατον να πούμε «άκουσε το τάδε τραγούδι και αυτόματα θα συγκεντρωθείς».

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει έστω κι ένα ελάχιστο θετικό αποτέλεσμα, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι αρκετό για να αλλάξει την τελική μας εικόνα. Επιπλέον, η επίδραση μπορεί να είναι εντελώς διαφορετική από άνθρωπο σε άνθρωπο. Κάποιος που ασχολείται πολύ περισσότερο με τη μουσική, είναι πιθανό να εκτιμήσει περισσότερο ανεπαίσθητες αλλαγές στην τονικότητα, στον ρυθμό και στον χρόνο. Αυτές οι λεπτομέρειες μπορεί να κάνουν ένα τραγούδι ακόμη πιο επιδραστικό στον χαρακτήρα του ανθρώπου που το ακούει. Αν, λοιπόν, αποδεχτούμε ότι η μουσική μπορεί να αλλάξει τον εγκέφαλό μας έστω κι ελάχιστα, έστω και με κάποιον μικρό τρόπο, πώς μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε;

Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε μία κατάσταση όπου απαιτείται απόλυτη προσήλωση. Ένα σπουδαίο παράδειγμα θα ήταν η συμμετοχή σε ένα παιχνίδι, κατά προτίμηση ατομικό όπως το σκάκι ή τα παιχνίδια με τράπουλα. Αυτά απαιτούν έναν συνδυασμό λογικής, μαθηματικών, γρήγορης σκέψης και συγχρονισμού προκειμένου ο παίκτης με τα κατάλληλα προσόντα να ξεχωρίσει και να εκμεταλλευτεί τις καταστάσεις για να αποκτήσει πλεονέκτημα. Η μελέτη των κινήσεων του αντιπάλου, η αναγνώριση των στοιχείων του παιχνιδιού που έχει στην κατοχή του, η αναμονή της επόμενης κίνησης, μπορεί να σε βοηθήσουν να πάρεις καλύτερες τελικές αποφάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η συγκέντρωση είναι καθοριστική. Οι έρευνες που έχουν κατά καιρούς δει το φως μέσω της δημοσίευσης τους, έχουν καταδείξει ότι η κλασική μουσική από μόνη της μπορεί να αυξήσει τη συγκέντρωση. Οι μελετητές του Στάνφορντ κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα όταν ανακάλυψαν ότι το κενό μεταξύ δύο ακόρντων σε ένα τραγούδι μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί πληροφορίες σε έναν αυξημένο βαθμό. Συνεπώς, αν ψάχνεις τρόπους για να αυξήσεις την αυτοσυγκέντρωσή σου, μία επιλογή ανάμεσα στον Μπαχ ή τον Μότσαρτ θα ήταν ιδανική.

Οι έρευνες έχουν επισημάνει ακόμη ότι οι επιδράσεις της μουσικής στις αθλητικές επιδόσεις είναι δύσκολο να επαναληφθούν εξαιτίας της διαφορετικότητας των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, μία ομάδα συμμετεχόντων σε ένα άθλημα μπορεί να έχει μεγαλύτερο ταλέντο σε σύγκριση με μία άλλη, συνεπώς να αντιδρά πολύ αποτελεσματικότερα στη μουσική. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και με αυτά τα δεδομένα, η μουσική έχει μεγάλες επιπτώσεις στη φυσική άσκηση. Η Τζούντι Εντγουόρθι και η Χάνα Γουέιρινγκ ανακάλυψαν το 2006 ότι οι άνθρωποι τρέχουν γρηγορότερα σε έναν στατικό διάδρομο τρεξίματος και δήλωσαν λιγότερο κουρασμένοι όταν άκουγαν γρήγορη μουσική.

Οι ερευνητές Καραγιώργης και Τζόουνς κατέληξαν στο ίδιο σχεδόν συμπέρασμα το 2014 και προχώρησαν ένα ακόμη βήμα: πρότειναν τραγούδια που έχουν ρυθμό 123 με 131 νότες ανά λεπτό. Φυσικά, υπάρχουν τραγούδια που έχουν θετική επίπτωση σε έναν άνθρωπο, αλλά όχι σε έναν άλλον. Σύμφωνα πάντως με αυτή τη μελέτη, τα περισσότερα rock, όπως των Rolling Stones ή hip hop τραγούδια που κυκλοφορούν μπορούν να εξυπηρετήσουν τον σκοπό. Η heavy metal μουσική μάλιστα έχει πιθανώς τους γρηγορότερους ρυθμούς, για όποιον θέλει να ανεβάσει ακόμη περισσότερο τον πήχη.