Δύο εισαγγελικά πορίσματα για δύο τραγωδίες στην Αττική, τη φονική πυρκαγιά με την εκατόμβη στο Μάτι και την πλημμύρα στη Μάνδρα, με συνολικά 125 νεκρούς, ανέδειξαν εμφαντικά τις ευθύνες της κρατικής μηχανής σε πολύ υψηλό επίπεδο, αλλά και των αυτοδιοικητικών παραγόντων, αφήνοντας την πιο πικρή γεύση στους συνεπείς πολίτες, που πληρώνουν φόρους και αγωνίζονται καθημερινά υπό δύσκολες συνθήκες.
Τα πορίσματα των εισαγγελέων και στις δύο περιπτώσεις αποτελούν ακτινογραφία της ανικανότητας κράτους και αυτοδιοίκησης –και μάλιστα της αυτοδιοίκησης στο ανώτατο επίπεδο, εκείνο της Περιφέρειας Αττικής–, να διασφαλίσουν συνθήκες προστασίας της ζωής και της περιουσίας των πολιτών, αν και η περιφέρεια διαθέτει διευρυμένες αρμοδιότητες, οι οποίες στην πράξη την καθιστούν «μικρή κυβέρνηση».
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι και για την πυρκαγιά στο Μάτι αλλά και για τη φονική πλημμύρα στη Μάνδρα η περιφερειάρχης Ρένα Δούρου βρέθηκε στο επίκεντρο της ποινικής αξιολόγησης και της αποδόθηκαν ποινικές ευθύνες για τις καταστροφές και την εκατόμβη των νεκρών.
Εγκληματικές παραλείψεις
Ειδικά για τη Μάνδρα, η εισαγγελέας Σωτηρία Παπαγεωργακοπούλου, που διενήργησε την έρευνα, στο πόρισμά της υπήρξε τόσο σαφής για τις ευθύνες της περιφέρειας, που δεν άφησε καμία αμφιβολία για τις εγκληματικές παραλείψεις, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση της καταστροφής που παρέσυρε στον θάνατο 25 ανθρώπους και αφάνισε περιουσίες και υποδομές.
Η εισαγγελέας σημειώνει ότι «κανένα αντιπλημμυρικό έργο δεν είχε γίνει, αν και οι μελέτες ήταν ώριμες και οι πιστώσεις εγκεκριμένες» και προσθέτει πως οι εγκληματικές παραλείψεις για την εκτέλεση των αναγκαίων έργων ήταν μεγαλύτερες, καθώς η Μάνδρα είχε χτυπηθεί το 2014 και το 2015 από πλημμύρες και όφειλε να είναι σε γραμμή άμεσου κινδύνου από την Περιφέρεια και τον δήμο, που και αυτός δεν έκανε τίποτα, αφήνοντας ρέματα μπαζωμένα και χωρίς οριοθέτηση, με τεράστιες ευθύνες για τη βιβλική καταστροφή.
Αν όμως στη Μάνδρα, Περιφέρεια και δήμος (βέβαια, διώκονται και όμοροι δήμοι, όπως Ελευσίνα και Μέγαρα, αλλά με μικρότερες ευθύνες) φέρουν το βάρος της ευθύνης για εγκληματικές παραλείψεις στην εκτέλεση των έργων, για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, τη φονικότερη στη χώρα μας, οι ευθύνες για τη διαχείριση την ώρα της φωτιάς φθάνουν, κατά το εισαγγελικό πόρισμα, σε σημείο διάλυσης της κρατικής μηχανής σε επίπεδο κορυφαίων παραγόντων σε νευραλγικές υπηρεσίες, όπως η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, το Πυροσβεστικό Σώμα, το Λιμενικό, ενώ δεν έχουν ελεγχθεί για τυχόν ευθύνες και κυβερνητικά στελέχη, καθώς το έργο αυτό ανήκει στη Βουλή.
Η ασυνεννοησία, η άγνοια, οι πλημμέλειες, τα εγκληματικά λάθη που διαδέχονταν το ένα το άλλο, το απόλυτο χάος που επικράτησε ανάμεσα στις αρμόδιες υπηρεσίες για την αντιμετώπιση και την κατάσβεση της φωτιάς, δεν έχουν προηγούμενο. Οι καταγραφές του εισαγγελικού πορίσματος (η έρευνα εποπτεύθηκε εξαρχής από τον εισαγγελέα Ηλία Ζαγοραίο, πρώην προϊστάμενο της Εισαγγελίας Αθηνών) πραγματικά σοκάρουν, όταν επιτελικά στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος δεν γνωρίζουν καν ποιος είναι ο επικεφαλής στο πεδίο της φωτιάς, όταν σε συνομιλίες τους δίνουν την εικόνα της απόλυτης σύγχυσης και όταν το εισαγγελικό πόρισμα, αποτιμώντας τις εγκληματικές ενέργειες και παραλείψεις, φθάνει στο σημείο να παραδέχεται ότι αν το κράτος δεν είχε κάνει απολύτως τίποτα και άφηνε τους ανθρώπους στο Μάτι μόνους τους, χωρίς καμία βοήθεια, οι περισσότεροι θα είχαν βρει τον τρόπο να σωθούν.
Με άλλα λόγια, το εισαγγελικό πόρισμα παραδέχεται ότι όσα έγιναν από τις αρμόδιες αρχές ήταν τόσο λάθος, που αντί να βοηθήσουν, προκάλεσαν μεγαλύτερα προβλήματα και συνετέλεσαν στη βιβλική καταστροφή, αντί να την αντιμετωπίσουν, με ένα από τα πιο εγκληματικά λάθη, «το κλείσιμο της Μαραθώνος, που είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες εγκλωβισμένοι οδηγοί να στραφούν στο φλεγόμενο Μάτι και να επιτείνουν την εικόνα της κόλασης και τα αποτελέσματα της ανείπωτης καταστροφής».
Για την καταστροφή στο Μάτι, οι ευθύνες που κατανέμονται από τους εισαγγελείς σε επιτελικά στελέχη της Πυροσβεστικής, της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας αλλά και σε Περιφέρεια Αττικής και δήμους της περιοχής, ουσιαστικά αγγίζουν και τον τότε αρμόδιο υπουργό Νίκο Τόσκα· άλλωστε, η δικογραφία έχει φθάσει στη Βουλή, καθώς τον έχουν καταμηνύσει συγγενείς θυμάτων, ενώ έχει ασκηθεί σκληρή κριτική στην κυβέρνηση για τους χειρισμούς στην πυρκαγιά στο Μάτι από την αξιωματική αντιπολίτευση και τα άλλα κόμματα της Βουλής.
Απροστάτευτοι πολίτες
Πάντως, εκείνο που αναδεικνύεται και από τα δύο εισαγγελικά πορίσματα, πέραν της επιμέτρησης των ποινικών ευθυνών, είναι η εικόνα ενός κράτους σε όλα τα επίπεδα που δεν λειτουργεί, δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του, δεν κάνει όσα οφείλει και δεν έχει σχέση με την τήρηση της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης. Ενα κράτος σε αποσύνθεση και με διαλυτικά φαινόμενα, ανήμπορο, παρά τις ατομικές προσπάθειες των εργαζομένων του, να προσφέρει στους πολίτες και να τους προστατεύσει.
Και, βέβαια, από τα δύο εισαγγελικά πορίσματα καταρρίπτονται –και για το Μάτι και για τη Μάνδρα– τα αφηγήματα όπως προβλήθηκαν από κυβερνητικά στελέχη για τις αιτίες των βιβλικών καταστροφών. Ειδικά για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, όπου είχε προβληθεί ως βασική αιτία η αυθαίρετη δόμηση, το εισαγγελικό πόρισμα δεν αξιολογεί καν τη συμμετοχή αυτού του παράγοντα στο τραγικό αποτέλεσμα της καταστροφής, ενώ εισαγγελείς τόνιζαν με έμφαση «πως ακόμα κι αν ήταν όλα αυθαίρετα στο Μάτι, οι άνθρωποι, αν είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως, θα είχαν σωθεί».
Αλλωστε, στο πόρισμα των 300 σελίδων για την πυρκαγιά, δεν γίνεται πουθενά αναφορά στη «συνεισφορά» της αυθαίρετης δόμησης στην καταστροφή, ενώ καταρρίπτεται πλήρως και το επιχείρημα (είχε προβληθεί από τον τότε υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Νίκο Τόσκα) περί οργανωμένου σχεδίου εμπρηστών, καθώς η ευθύνη για την πυρκαγιά αποδείχθηκε ότι ανήκε στον εγκληματικά ασυνείδητο κάτοικο που έβαλε φωτιά στο Νταού Πεντέλης και διώκεται –μόνον αυτός– για τον εμπρησμό.
Ενθαρρυντικό σημάδι
Οσον αφορά την πλημμύρα στη Μάνδρα, τα επιχειρήματα ότι η μη εκτέλεση των έργων δεν έπρεπε να βαρύνει την Περιφέρεια επί ημερών Ρένας Δούρου, διότι αποτελούσαν εκκρεμότητες του παρελθόντος, κατά το εισαγγελικό πόρισμα δεν ευσταθούν. Η εισαγγελέας που έκανε την ενδελεχή έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα –και το γράφει ευθέως– ότι τα έργα δεν έγιναν με ευθύνη της σημερινής διοίκησης της Περιφέρειας, διότι και οι μελέτες ήταν ώριμες και τα χρήματα εγκεκριμένα, και μάλιστα σημειώνει ότι λίγο πριν αναλάβει τα ηνία της Περιφέρειας η Ρένα Δούρου, η Μάνδρα είχε πνιγεί από πλημμύρα και όφειλε να δοθεί άμεση προτεραιότητα στα αντιπλημμυρικά της περιοχής. Το ενδιαφέρον των εισαγγελικών πορισμάτων που καταρρίπτουν επιχειρήματα μετάθεσης ευθυνών αποτελεί χωρίς αμφιβολία ενθαρρυντικό σημάδι πως έστω κάποιοι μηχανισμοί της πολιτείας λειτουργούν ακόμη. Οσο για την απόδοση ευθυνών για τις δύο τραγωδίες, ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος.
Πρώτον, γιατί οι κατηγορίες σε βάρος των υπευθύνων είναι σε βαθμό πλημμελήματος, οπότε οι όποιες καταδίκες δεν μπορεί να είναι μεγάλες (μέχρι πέντε χρόνια φυλακή), και δεύτερον, οι αστικές αξιώσεις που έχουν εγερθεί –ενώ συνεχίζεται η κατάθεση αγωγών– θέλουν πολύ χρόνο για να εκκαθαριστούν δικαστικά. Αλλωστε, ήδη διατυπώνονται σοβαρές ενστάσεις για τη διάταξη του νέου Ποινικού Κώδικα, που καταργεί, έστω και σε εξαιρετικές περιπτώσεις, τη δυνατότητα να επιβάλλονται μεγαλύτερες ποινές, έως δέκα χρόνια, για ανθρωποκτονίες από αμέλεια αλλά με πολλά θύματα, όπως στη Μάνδρα και στο Μάτι. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Μιχάλης Καλογήρου έχει δεσμευθεί ότι οι διατάξεις που επικρίνονται θα επανεξετασθούν. Ιδωμεν.

ΙΩΑΝΝΑ ΜΑΝΔΡΟΥ (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)