Το πρώτο μεγάλο ολοκληρωμένο επενδυτικό πρόγραμμα αρδευτικών έργων, δηλαδή φραγμάτων και αρδευτικών υποδομών, έπειτα από πολλές δεκαετίες ξεκινάει στην Ελλάδα με σκοπό, όχι μόνο τον εκσυγχρονισμό των παρωχημένων σε πολλές περιπτώσεις υποδομών, αλλά και τη δημιουργία νέων.

Είναι χαρακτηριστικό πως για τα έργα ΣΔΙΤ, το «Υδωρ 2.0», όπως ονομάστηκε το πρόγραμμα των 21 έργων, συνολικού προϋπολογισμού κατασκευής, συντήρησης και λειτουργίας 4 δισ. ευρώ, έχουν ήδη διατυπώσει ενδιαφέρον μεγάλες πολυεθνικές κατασκευαστικές, εταιρείες ύδρευσης και τράπεζες, όπως βέβαια και ελληνικές εταιρείες.

Από τα παραπάνω, 9 από τα έργα αφορούν στον θεσσαλικό κάμπο (φράγματα σε Δίλοφο, Ναρθάκι, Νεοχωρίτη, Γριζάνο, Αχλαδοχώρι, Ταυρωπό, Τιτάνο), ενώ δρομολογείται και ο εκσυγχρονισμός του Ταυρωπού Καρδίτσας και του δικτύου Υπέρεια Φαρσάλων - Ορφανά Καρδίτσας.

Η λίστα των δυνητικών υποψηφίων επενδυτών περιλαμβάνει τις γαλλικές Veolia, Egis και Vinci και, βέβαια, ελληνικές κατασκευαστικές όπως οι Ακτωρ, Αβαξ, Μυτιληναίος, ΓΕΚ Τέρνα και εταιρείες διαχείρισης υδάτων όπως η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ. Μάλιστα, αμέσως μετά την ανακοίνωση του προγράμματος στις αρχές της εβδομάδας από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Σπήλιο Λιβανό, εκδηλώθηκε και σχετική γαλλική διπλωματική πρωτοβουλία.

Η κυβερνητική ομάδα υπό τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων που επεξεργάστηκε το πρόγραμμα «Υδωρ 2.0» επιδιώκει να κινητοποιήσει, με τη μέθοδο των ΣΔΙΤ, ποσά άνω των 4 δισ. Συγκεκριμένα το πρόγραμμα είναι συνολικού κόστους 1,628 δισ. ευρώ, αλλά θα υπερβεί τα 4 δισ. εφόσον συνυπολογισθούν το κόστος συντήρησης και λειτουργίας για 25 χρόνια και οι πληρωμές διαθεσιμότητας. Το 1,628 δισ. συγκεντρώνεται από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Τη διαχείριση των έργων θα έχουν για 25 χρόνια ιδιώτες. Η κυριότητά τους όμως παραμένει στο Δημόσιο.

Το πρόγραμμα καλύπτει τις ανάγκες της αγροτικής παραγωγής, καθώς τα 21 έργα που θα κατασκευαστούν αφορούν φράγματα και δίκτυα σε ολόκληρη τη χώρα, με την ολοκλήρωση των οποίων θα αρδεύονται πλήρως περισσότερα από 1,3 εκατ. στρέμματα.

Ωστόσο, η χρήση του νερού θα γίνεται με κανόνες και όχι με τον τρόπο που γίνεται σήμερα, όπου συνεπείς αγρότες πληρώνουν, αλλά πολλοί δεν καταβάλουν τις υποχρεώσεις τους, με αποτέλεσμα να έχουν χρεοκοπήσει αρκετοί Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ). Ενδεικτικά, μόνο προς τη ΔΕΗ 36 από τους 407 ΤΟΕΒ χρωστούν 52 εκατ.

Το πρόγραμμα «Υδωρ 2.0» επιδιώκει πέντε βασικούς στόχους: την άρδευση ακόμα περισσότερων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, την αύξηση της απόδοσης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής γεωργίας, τη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της χώρας –αφού το 90% του βρόχινου ύδατος χάνεται σήμερα στη θάλασσα– και τη μείωση των παράνομων γεωτρήσεων που αποδυναμώνουν τον υδροφόρο ορίζοντα της χώρας. Ο τρέχων σχεδιασμός μπήκε στην τελική ευθεία πριν από μερικούς μήνες.

Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης ευρισκόμενος ενώπιον του διλήμματος είτε να αξιοποιήσει απλώς για δύο-τρία μεγάλα αρδευτικά έργα τα 200 εκατ. που είχαν προϋπολογισθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης είτε να ψάξει και άλλους πόρους, δεδομένου ότι το σύστημα άρδευσης της χώρας είναι υπό κατάρρευση, επέλεξε το δεύτερο.

Σε συνεχή συνεργασία με τους αναπληρωτές υπουργούς Οικονομικών Θ. Σκυλακάκη και Ανάπτυξης Νικ. Παπαθανάση και την αρωγή του γενικού γραμματέα Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών του ΥΠΑΑΤ Δημ. Παπαγιαννίδη, κατάφερε να σχεδιάσει και να χρηματοδοτήσει ένα ελκυστικό για τον ιδιωτικό τομέα πρόγραμμα, το «Υδωρ 2.0».

Οι ΤΟΕΒ

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι λειτουργούν σήμερα περισσότεροι από 450 Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) και Γενικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ). Οι οργανισμοί αυτοί διαχειρίζονται ένα μεγάλο μέρος των εγγειοβελτιωτικών έργων, δηλαδή των συλλογικών έργων άρδευσης.

Η ίδρυσή τους προέκυψε από την ανάγκη διαχείρισης κάποιων εγγειοβελτιωτικών έργων, τα οποία δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει ο κάθε αγρότης για το χωράφι του.

Χρειαζόταν ένας συλλογικός φορέας που θα τα λειτουργούσε και θα τα συντηρούσε ώστε να επωφεληθούν πολλοί αγρότες ταυτόχρονα. Πρόκειται για έργα –π.χ. αντλιοστάσια, διώρυγες, δίκτυα αγωγών υπό πίεση, ταμιευτήρες, δεξαμενές– τα οποία είναι απαραίτητα για να καλυφθούν οι ανάγκες άρδευσης εκατομμυρίων στρεμμάτων αγροτικής γης.

Τα έργα αυτά είναι τόσο σημαντικά, ώστε η κατάσταση στην οποία βρίσκονται φτάνει να επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης του νερού συνολικά στη χώρα και όχι μόνο στη γεωργία.

Ερευνα της διανέοσις, που δημοσιεύθηκε τον φετινό Ιούνιο, ανέδειξε όμως ένα δυσάρεστο γεγονός: πολλές υποδομές ρημάζουν ή υπολειτουργούν έπειτα από συνεχείς αλλαγές του θεσμικού πλαισίου, κυρίως τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που το υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης έρχεται τώρα αφενός να «τρέξει» το επενδυτικό πρόγραμμα των 4 δισ. και αφετέρου να νομοθετήσει ώστε να αρθούν οι παθογένειες που έχουν εμφανιστεί.

Ενα πρόβλημα που εντόπισε η έρευνα είναι πως τα λογιστικά έσοδα των ΤΟΕΒ αποτυπώνουν βεβαιωμένες οφειλές και όχι απαραίτητα εισπράξεις, ενώ μέλη πολλών ΤΟΕΒ έχουν σημαντικά χρέη.

Από τη σκοπιά του κόστους, η διάμεσος του χρηματοοικονομικού κόστους είναι σχεδόν 3 λεπτά το κυβικό μέτρο και ο μέσος όρος 4 λεπτά το κυβικό, όμως υπάρχουν ΤΟΕΒ που οι τιμές φτάνουν μέχρι τα 30 λεπτά ανά κυβικό.

Ο μικρότερος ΤΟΕΒ έχει κόστος δύο φορές υψηλότερο της διαμέσου. Αντίστοιχες είναι και οι αυξομειώσεις στις δαπάνες λειτουργίας, συντήρησης και διοίκησης, αν και τα αντίστοιχα δεδομένα υπάρχουν για ακόμα λιγότερους ΤΟΕΒ, μόνο 74.

Ζ.Η. thessaliaeconomy.gr (με πληροφορίες από Ηλία Γ. Μπέλλο Καθημερινή)