“Απόγευμα με τα μαγαζιά στο κέντρο της πόλης ανοιχτά λίγο πριν από τις γιορτές. Φωτάκια, Αγιοβασίληδες, μπάλες. Κανονικά στους πεζοδρόμους με τα εμπορικά καταστήματα της Λάρισας αυτή την ώρα ο κόσμος θα έκανε χαλαρά βόλτα για να χαζέψει και τα καφέ θα ήταν γεμάτα. Ομως την προηγούμενη Τετάρτη ελάχιστοι περπατούσαν στους εμπορικούς δρόμους της πόλης. Και όπως λένε οι επιχειρηματίες, αυτή η κατάσταση αποτελεί τη νέα κανονικότητα εδώ και μερικά χρόνια. Από τότε που ο «Daniel» χτύπησε την αγροτική παραγωγή στη Θεσσαλία, η οικονομία της πόλης δεν έχει καταφέρει να αναταχθεί”. Τα παραπάνω είναι η εισαγωγή από το ρεπορτάζ της Τάνιας Γεωργιοπούλου στην Καθημερινή, ύστερα από ένα οδοιπορικό της δημοσιογράφου στο κέντρο της Λάρισας.

Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, στον κόμβο της Νίκαιας οι αγρότες έχουν παρατάξει τα τρακτέρ τους στην εθνική οδό. Το πρόβλημα τώρα έγινε με αυτόν τον τρόπο γνωστό σε όλους. Αλλά υπάρχει εδώ και καιρό. Και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. «Οι αγρότες εδώ και δύο χρόνια μετά τον “Daniel” έχουν το μισό εισόδημα από αυτό που είχαν πριν, με βάση τις αγροτικές αποζημιώσεις. Οι κτηνοτρόφοι έχασαν τα ζώα τους. Για έναν κτηνοτρόφο, “σου σφάζω το κοπάδι” σημαίνει “σου κλείνω το σπίτι”. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, χρήματα σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Αλλά έχει επηρεαστεί όλη η αλυσίδα. Η οικονομία του νομού βασίζεται στη μεταποίηση των προϊόντων. Η λειτουργία των μεταποιητικών επιχειρήσεων έχει πληγεί. Καταλαβαίνουμε, κατανοούμε ότι οι αγρότες βρίσκονται σε δεινή θέση. Ναι, δυσκολευόμαστε που κλείνουν την εθνική οδό, αλλά κάπως πρέπει να δείξουν τι συμβαίνει», λέει στην “Καθημερινή” ο κ. Χρήστος Γιακουβής, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λάρισας.

Οι συζητήσεις μας με επιχειρηματίες της πόλης, σημειώνει η δημοσιογράφος, δείχνουν πόσο οι δυσκολίες του αγροτικού κόσμου έχουν επηρεάσει τη ζωή και την οικονομία της Λάρισας.

Ενα στη μέση

Η Κερασία Γραβάνη μας ζητάει συγγνώμη που μας άφησε να περιμένουμε, όσο εκείνη πήγαινε τις παραγγελίες στα τραπέζια. Από το τραπεζάκι που καθόμαστε έχουμε θέα προς την κουζίνα, όπου ο πατέρας και η μητέρα της ετοιμάζουν τους μεζέδες. Ο φωτισμός στο μαγαζί είναι τόσο όσο και ως υπόκρουση ακούγεται Ελευθερία Αρβανιτάκη. Τσιπουράδικο, οικογενειακή επιχείρηση, κλείνει φέτος 32 χρόνια, λειτουργεί με σταθερή πελατεία. Τι έχει αλλάξει; «Τώρα έρχονται λιγότερες ημέρες και παίρνουν ένα τσίπουρο στη μέση. Μόνο άμα τελειώσει παραγγέλνουν άλλο. Παλιά έπαιρνε ο καθένας το δικό του», μας λέει. Τις τελευταίες ημέρες η συζήτηση σε όλα τα τραπέζια έχει το ίδιο μότο: ΟΠΕΚΕΠΕ. «Δείχνουν ο ένας στον άλλο το κινητό με την κίνηση του λογαριασμού τους. Μόλις έβαλαν τα λεφτά τα τράβηξε ο ΕΛΓΑ (Γεωργικές Ασφαλίσεις)», περιγράφει η Κερασία. Γύρισε να δουλέψει στην οικογενειακή επιχείρηση αφού σπούδασε οικονομικά, άνοιξε το δικό της μαγαζί σε αγροτική περιοχή και αναγκάστηκε να το κλείσει. «Οταν σπούδαζα οικονομικά, μας έλεγαν ότι, από όλη την υπόλοιπη Ελλάδα, ο Κάμπος θα πεινάσει τελευταίος. Ε, φαίνεται πως ήρθε η ώρα», συμπεραίνει.

Το 2021 που είχε μείνει χωρίς δουλειά, μέσα στην καραντίνα, αποφάσισε να ανοίξει ένα δικό της καφέ στο χωριό Τερψιθέα, όπου μένουν περίπου 3.000 άτομα, κυρίως αγρότες. «Τα πρώτα δύο χρόνια όλα πήγαιναν καλά. Τέτοια εποχή που είχαν τελειώσει οι αγροτικές εργασίες, έρχονταν το πρωί και έφευγαν το βράδυ. Ομως, από το 2023, μετά τον “Daniel”, η κίνηση έπεσε. Πέρυσι ο χειμώνας ήταν εντελώς νεκρός και έτσι αποφάσισα να το πουλήσω. Ακόμη χρωστάω το ρεύμα, υπέρογκοι λογαριασμοί, μια φορά μου ήρθε 8.000 ευρώ. Ανοιξα τον λογαριασμό και κοίταζα πίσω μου να δω μήπως έχω εργοστάσιο και δεν το είχα καταλάβει». Ερχεται στο τραπέζι μας η μητέρα της, Χάιδω, με ένα πιατάκι ταραμοκεφτέδες για φίλεμα. «Εμείς εδώ στη Λάρισα έχουμε τους κτηνοτρόφους που Μάιο με Οκτώβριο πάνε τα πρόβατα στο βουνό. Τώρα με την ευλογιά καθηλώθηκαν εδώ και πρέπει να τα ταΐζουν. Ο γαμπρός μου έχει τυροκομείο. Επαιρνε γάλα από 20 κοπάδια, τώρα έμειναν 7. Δύσκολα για τους αγρότες, δύσκολα και για εμάς. Από αυτούς εξαρτιόμαστε. Σε όλη μου τη ζωή δεν είχα λεφτά στην άκρη, αλλά δεν χρωστούσα κιόλας. Τώρα, λίγο πριν τη σύνταξη βρέθηκα να χρωστάω», συμπληρώνει.

Μόνο για να δουν

Λίγα μέτρα παρακάτω μπαίνουμε σε ένα κατάστημα με ρούχα. Η ιδιοκτήτρια Τάνια Βέρα απαντάει στην ερώτηση αν έχει πελατεία με σκωπτικό τρόπο: «Φυσικά έρχεται κόσμος. Just to look. Και ρωτούν αν υπάρχει έκπτωση. Ειδικά από το καλοκαίρι, με τις καθυστερήσεις στις πληρωμές των επιδοτήσεων, όλοι είναι άφραγκοι».

Ο Δημήτρης Νικολαΐδης έχει κατάστημα με ρούχα, κυρίως ανδρικά και υποστηρίζει τους αγρότες στον αγώνα τους γιατί όπως λέει, «υπάρχουν πολλοί τίμιοι αγρότες». «Ξέρετε ποιος είναι ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής μας;», με προκαλεί. «Το σούπερ μάρκετ, τα μαγαζιά με τα τρόφιμα. Ολοι πηγαίνουν πρώτα εκεί και μετά δεν έχουν λεφτά για εμάς», περιγράφει χωρίς να κρύβει τον θυμό του. «Η χώρα άλλαξε επενδυτική βαθμίδα, αλλά εμείς πάμε όλο και πιο κάτω. Παλιά έπαιρναν τρεις μπλούζες και τώρα μία και αυτή με δόσεις. Δίνουν 20 ευρώ προκαταβολή και τον άλλο μήνα φέρνουν τα υπόλοιπα».

Τον Ηλία Μπρούσα, που έχει κατάστημα με ηλεκτρονικά, το τελευταίο χρονικό διάστημα τον επισκέφθηκαν πολλοί αγρότες. «Ηρθαν να αγοράσουν υπολογιστές για να μάθουν να εκδίδουν τιμολόγια. Μουρμούριζαν, δεν καταλαβαίνουν, δεν έχουν λεφτά. Και μιλούν γι’ αυτούς που δήθεν κέρδισαν το Τζόκερ», λέει ο 32χρονος ιδιοκτήτης.

«Πριν από μερικά χρόνια οι αγρότες ήταν πολύ καλοί πελάτες. Ερχονταν να πάρουν κινητό ή κομπιούτερ για το εγγόνι τους που μπήκε στο πανεπιστήμιο. Τώρα έχει σπάσει η οθόνη του κινητού τους και λένε “άσ’ το και όσο αντέξει”».

Ο ίδιος δεν μπορεί να κρύψει τον θυμό του για όσα συμβαίνουν. «Εχουν δίκιο. Οι γονείς στις αρχές του ’92 έφυγαν μετανάστες γιατί δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Γύρισαν, και μετά το 2016 ο πατέρας μου στα 50 του αναγκάστηκε να ξαναφύγει στη Γερμανία. Και ποτέ δεν έχει ξεχάσει να δηλώσει ό,τι έβγαζε στην εφορία. Δεν έτυχε ποτέ να ξεχάσει εκατομμύρια κάπου, όπως κάτι άλλοι».

kosmoslarissa.gr (από το ρεπορτάζ της Τάνιας Γεωργιοπούλου, Καθημερινή)